Katori Shinto Ryu is een non-antagonistisch didactisch system. In andere woorden, het gaat er niet om wie van twee trainingspartners de beste is, maar om elk van die partners het gereedschap aan te reiken zichzelf te verbeteren. Dit gereedschap zijn de kata, vergelijkbaar met de technische lessen van vroegere westerse schermmeesters (en niet met een schermpartij). Dit vertaalt zich in de verschillende rollen die worden ingenomen in een kata: ukedachi en kirikomi.
‘Uke’ komt van ‘ukemasu’. Dit betekent hier ‘ontvangen’ (van de techniek van de partner), hetzelfde dus als in ‘ukemi’ nemen in judo en aikido, al wordt dat vaak (en verkeerd) vertaald met ‘vallen’.
‘Ukedachi’ is diegene die ontvangt. Hij is gewapend, daarom ukedachi (of uchitachi, letterlijk ‘ontvangend zwaard’) genoemd; als hij ongewapend zou zijn is hij ‘ukete’ (‘ontvangende hand’). Afgekort in alle gevallen als ‘uke’.
‘Kirikomi’ is de aanvaller, de ‘snijdende kant’ (kirimasu: ned.: ‘snijden’). In bojutsu, waarin hij traint met een niet-snijdend wapen (stok), wordt hij dan ‘uchikomi’ genoemd.
Natuurlijk veranderen die rollen wel eens in de loop van de kata maar op het einde is uke weer altijd uke en doet kirikomi de laatste aanval. De vierde omote zwaardkata is de overgangskata waarin er niet veel verschil meer is tussen uke en kirikomi: in feite leert kirikomi hier uke te zijn.
De juiste volgorde van leren is daarom ook : kirikomi eerste tot en met vierde kata; dan uke eerste tot en met vierde. Dat dit in de praktijk niet gebeurt heeft er alleen mee te maken dat er te weinig uke onder de beginners zijn, waardoor die niet met elkaar zouden kunnen trainen.
Het idee achter deze trainingsopbouw is dat er een ontwikkeling moet plaatsvinden van een weinig subtiel aanvallen vertrouwend op kracht en snelheid naar een meer subtiele beoefening van de vechtkunst, met gevoel reagerend op de partner, op tijd zijn en op de juiste plaats staan in plaats van alleen maar snel proberen te zijn, en in staat zijn te verdedigen en te controleren in plaats van alleen maar aan te vallen. Dit heeft dus alles te maken met de beheersing van timing, afstand en centrum en vereist vooral heel veel oefening. Met de nadruk op heel veel oefening, jaar in jaar uit.
Deze ontwikkeling bevorderen is natuurlijk niet een specifiek doel van alleen de Katori Shinto Ryu, maar vinden we terug in alle zwaardstijlen dwars door tijd en culturen heen. Wat ukedachi en kirikomi zijn wordt bijvoorbeeld bijzonder duidelijk uitgedrukt in de volgende Engelstalige beschrijving van een 18e-eeuws zwaardgevecht. Het gevecht vindt plaats in Engeland en heeft niet de bedoeling te doden, maar om de toeschouwers te vermaken: niettemin wordt er zonder bescherming gevochten en is het de intentie om de tegenstander te raken zonder zelf geraakt te worden. Zie hoe de superieure zwaardvechter in dit duel de uke-rol gebruikt om zijn onbehouwen tegenstander onder controle te houden.
Henry Angelo, in his Reminiscenses (1828), schrijft over zijn vader, de beroemde zwaardmeester Domenico Angelo (1716-1802):
‘My father, who had never seen his antagonist until this moment, was rather surprised at the doctor’s appearance [zijn tegsnatnder was een Doctor Keyes], he being a tall, athletic figure, wearing a huge wig, without his coat and waistcoat, his shirt sleeves tucked up, exposing a pair of brawny arms, sufficient to cope in the ring with Broughton or Slack; and thus equipped, with foil in hand, he was pacing the apartment. The spectators being all assembled, after the first salutation from the doctor, which was sufficiently open and frank, previous to the assault he took a bumper of Cognac, and offered another to my father, which he politely refused, not being accustomed to so ardent a provocative [niet gewend aan sterke drank]. The doctor having thus spirited himself for the attack, began with that violence and determined method, which soon discovered to those who were skilled in the science, that, in the true sense of the term used by the French, he was no better than a tirailleur, jeu du soldat — Anglicised, a poker. My father, to indulge him in his mode of assault, for some time, solely defended against his repeated attacks without receiving one hit ; for, as the brandy operated, a coup d’hasard [toevalstreffer] in the doctor’s favour would have only encouraged him the more. Hence, allowing his opponent to exhaust himself, and my father having sufficiently manifested his superior skill in the science, by thus acting on the defensive, with all the elegance and grace of attitude for which he was renowned, after having planted a dozen palpable hits on the breast of his enraged antagonist, he made his bow to the ladies, and retired amidst the plaudits of the spectators.’
